Tempoh demokrasi liberal di Indonesia, dari reformasi republik kesatuan pada tahun 1950 hingga pengisytiharan undang-undang tentera[1] pada tahun 1957, menyaksikan kebangkitan dan kejatuhan enam kabinet, dengan tempoh paling lama tidak sampai dua tahun. Malah pilihan raya kebangsaan pertama di Indonesia pada tahun 1955 gagal menghasilkan kestabilan politik.

Pada tahun 1957, Indonesia menghadapi beberapa siri krisis, termasuk bermulanya pemberontakan Permesta di Makassar dan pengambilalihan tentera di Sumatera Selatan, disebabkan peningkatan rasa tidak puas hati di kalangan penduduk bukan Jawa dengan dasar pemusatan Jakarta. Salah satu tuntutan pemberontak Permesta ialah 70 peratus ahli Dewan Nasional yang dicadangkan oleh Sukarno harus datang dari wilayah (bukan Jawa). Tuntutan lain ialah kabinet dan Dewan Nasional diketuai oleh Sukarno dan bekas Naib Presiden Mohammad Hatta.[2]

Pada Mac 1957, Sukarno menerima cadangan Panglima Tentera Darat, Jeneral Abdul Haris Nasution, untuk mengisytiharkan undang-undang tentera di seluruh Indonesia. Ini akan meletakkan angkatan tentera berkuasa dan akan menjadi satu cara untuk menangani komander tentera yang memberontak, kerana ini akan menghalalkan mereka dengan berkesan.[3]:243

Dalam menghadapi krisis politik yang semakin meningkat di tengah-tengah perpecahan dalam kabinet, Perdana Menteri Ali Sastroamidjojo mengembalikan mandatnya kepada presiden pada 14 Mac.

Penubuhan Demokrasi Terpimpin

Presiden Sukarno mengadakan lawatan rasmi ke Republik Rakyat China pada Oktober 1956. Beliau kagum dengan kemajuan yang dicapai di sana sejak Perang Saudara dan menyimpulkan bahawa ini adalah disebabkan oleh kepimpinan kuat Mao Zedong, yang pemusatan kuasanya berbeza dengan ketara dengan pergolakan politik di Indonesia. Menurut bekas menteri luar Ide Anak Agung Gde Agung, Sukarno mula percaya bahawa beliau telah "dipilih oleh takdir" untuk memimpin rakyat dan "membina masyarakat baharu".[4]

Tidak lama selepas kepulangannya dari China, pada 30 Oktober 1956, Sukarno bercakap tentang konsepnya tentang sistem pemerintahan baru. Dua hari sebelum itu, beliau telah menggesa parti politik dimansuhkan. Pada mulanya, parti-parti itu menentang idea itu, tetapi selepas jelas bahawa mereka tidak perlu dimansuhkan, Parti Komunis Indonesia (PKI) memberi sokongan kepada Sukarno. Selain PKI, Parti Nasional Indonesia (PNI) turut menyokong Sukarno, manakala Parti Masyumi Islam dan Parti Sosialis Indonesia menentang rancangan tersebut. Terdapat beberapa demonstrasi yang menyokong rancangan itu.

Pada 21 Februari 1957, Sukarno memperincikan rancangannya. Sukarno menegaskan bahawa di peringkat kampung, persoalan penting diputuskan melalui perbincangan yang panjang dengan tujuan untuk mencapai kata sepakat. Model membuat keputusan ini, menurutnya, lebih sesuai dengan fitrah Indonesia berbanding sistem pengundian ala Barat. Walaupun perbincangan di peringkat tempatan dibimbing oleh pembesar kampung, Sukarno membayangkan presiden membimbing mereka di peringkat kebangsaan. Pusatnya ialah kabinet 'gotong royong' atau 'kerjasama bersama' parti-parti besar yang dinasihatkan oleh Dewan Nasional yang terdiri daripada kumpulan berfungsi, manakala badan perundangan tidak akan dimansuhkan. Sukarno berhujah bahawa di bawah sistem ini, konsensus nasional boleh menyatakan dirinya di bawah bimbingan presiden.

Pada 15 Mac 1957, Presiden Sukarno melantik Pengerusi PNI Soewirjo untuk membentuk "kabinet kerja", yang akan ditugaskan untuk membentuk Dewan Nasional mengikut draf presiden. Namun, kerana Masyumi, parti pembangkang terbesar, tidak diminta untuk turut serta membentuk kabinet, usaha Soewirjo menjadi sia-sia. Bagaimanapun, pada 25 Mac, Sukarno meminta Soewirjo cuba membentuk kabinet lain dalam masa seminggu, tetapi tidak berjaya, Soewirjo gagal.

Akhirnya, Sukarno mengadakan mesyuarat 69 tokoh parti di Istana Negara pada 4 April 1957, di mana beliau mengumumkan hasratnya untuk membentuk kabinet kerja tambahan parlimen darurat, yang ahlinya akan dipilih oleh Sukarno. "Kabinet Kerja" baru, yang diketuai oleh perdana menteri tidak berparti Djuanda Kartawidjaja, diumumkan pada 8 April 1957, di Istana Bogor. Walaupun PKI diketepikan, beberapa ahli bersimpati dengan parti itu.[3] Secara teorinya, kabinet ini tidak berpihak.

Dewan Nasional telah diwujudkan di bawah undang-undang darurat pada Mei 1957. Ia dipengerusikan oleh Sukarno, dengan Ruslan Abdulgani sebagai timbalan pengerusi. Pada perasmiannya pada 12 Julai, Dewan Nasional dianggotai 42 ahli yang mewakili pelbagai golongan seperti petani, buruh, dan wanita serta pelbagai agama. Keputusan diambil secara konsensus, bukan dengan mengundi. Sebagai badan bukan politik berasaskan kumpulan berfungsi, kabinet ini bertujuan untuk mengimbangi sistem politik. Kabinet tidak diwajibkan untuk mematuhi nasihat yang diberikan oleh Dewan Nasional, tetapi dalam amalan mereka jarang mengabaikannya.[5]

Sementara itu, angkatan tentera berusaha untuk meningkatkan peranan politik mereka dengan membentuk kumpulan berfungsi mereka sendiri. Nasution mula cuba merayu kumpulan berfungsi parti pada Jun 1957, dan berjaya mengumpulkan banyak organisasi veteran di bawah kawalan tentera. Beliau juga menggunakan undang-undang tentera untuk menangkap beberapa ahli politik kerana disyaki terlibat dengan rasuah, manakala komander tentera tempatan menyekat aktiviti parti, terutamanya PKI, yang ibu pejabatnya di Jakarta diserang pada Julai.

Dalam ucapan Hari Kemerdekaan Indonesia pada 17 Ogos 1957, Sukarno menubuhkan ideologi demokrasi terpimpin, yang kemudiannya dinamakan Manifesto Politik atau Manipol. Ini kemudiannya diperluaskan kepada ideologi yang dikenali sebagai USDEK, akronim kepada Undang-undang Dasar 1945, Sosialisme ala Indonesia, Demokrasi Terpimpin, Ekonomi Terpimpin, dan Keperibadian Indonesia.[3]:267

Pemberontakan serantau semasa era demokrasi liberal

Di tengah-tengah Perang Dingin, CIA, bersama-sama dengan kerajaan British dan Australia, menyokong pemberontakan di Sumatera dan Sulawesi pada tahun 1958. Pemberontakan ini dilancarkan sebagai reaksi terhadap perebutan kuasa berparlimen Sukarno, meningkatkan pengaruh Komunis, rasuah, dan salah urus kerajaan pusat, serta menentang penguasaan pulau-pulau di luar Jawa.[6]

Pada September dan Oktober 1957, pelbagai pegawai tentera yang memberontak, termasuk anggota pergerakan Permesta, mengadakan mesyuarat di Sumatera. Mereka bersetuju dengan tiga matlamat: melantik presiden yang tidak akan berpihak kepada PKI, menggantikan Nasution sebagai ketua angkatan tentera, dan mengharamkan PKI. Sebahagian daripada pemberontak serantau ini kemudiannya dituduh terlibat dalam cubaan membunuh Sukarno pada 30 November. Pada 10 Februari 1958, pemberontak termasuk pegawai tentera dan pemimpin Masjumi yang bertemu di Padang, Sumatera, mengeluarkan kata dua kepada kerajaan, menuntut kembali kepada sistem berparlimen melalui pembubaran kabinet, pilihan raya umum, dan kedudukan Sukarno sebagai ketua negara. Lima hari kemudian, pembentukan Kerajaan Revolusi Republik Indonesia (PRRI) diumumkan. PRRI berpusat di Bukittinggi, Sumatera, dan dua hari kemudian menyertai pemberontak Permesta di Sulawesi.

Walaupun sokongan Amerika Syarikat dalam bentuk senjata untuk pemberontak PRRI, tentera Indonesia berjaya mengalahkan pemberontak dengan gabungan pengeboman udara dan operasi tentera darat dari Jawa. Menjelang pertengahan 1958, pemberontakan telah berjaya ditumpaskan, tetapi aktiviti gerila berterusan selama tiga tahun. Amnesti diberikan kepada pemimpin pemberontak walaupun parti politik mereka diharamkan. Nama-nama pemimpin nasionalis awal telah diburukkan, termasuk bekas Perdana Menteri Sutan Sjahrir, yang, bersama-sama dengan yang lain, telah ditangkap pada tahun 1962.[6]